نقد و تحلیل اشعار ابن فارض

ابن فارض مصری، از عربی سرایان مشهور دوره عباسی سوم و بزرگترین شاعر متصوف در زبان عربی است . اشعار او، خصوصا، قصیده تائیه کبری، معروف به "نظم السلوک " در برگیرنده مضمامین عالی عرفانی و اصول و مبانی تصوف می باشد و پیوسته مورد شرح و تفسیر قرار گرفته است . از خصوصیات بارز اشعار او، رمزگرایی و استعماری بودن الفاظ و تراکیب است . قصیده خمریه ابن فارض نمونه کامل این ویژگی می باشد. اگرچه بیش از او نیز خمریه سرایی وجود داشته است ، اما اثر ابن فارض در این بعد، در دو زمینه، از تازگی برخوردار است . زمینه اول، تطور و استحکام اسلوب خمریه سرایی می باشد. زمینه دوم، خارج کردن خمریه سرایی از چهارچوب حسی و صوری و کشاندن آن به وادی رمز و اشاره و استفاده از الفاظ متداول آن، در معانی مجازی منطق با اصطلاحات صوفیه است . محققان و منقدانی که اشعار ابن فارض را مورد نقد و تحلیل قرار داده اند، همواره به شعر وی به عنوان یک اثر صوفی آکنده از مضامین عرفانی نگریسته اند و به جنبه ادبی آن کمتر پرداخته اند. حال آنکه، ابن فارض از شعرای صاحب نام عرب می باشد و در اشعارش هماهنگی و زیبایی الفاظ مشهود است . بعلاوه، عمق و لطافت معانی هم به کمک آن آمده و شعرا او را در میان شعرای متاخر دوره عباسی، در جایگاهی ممتاز قرار داده است . به همین جهت ، دیوان او نزد مردمان مصر و کشورهای عربی و اسلامی از مقبولیت عامه برخوردار است .